22 książki na 22 kwietnia (Dzień Ziemi)

Ekologia to ważny temat. Dzień Ziemi jest świętem, w czasie którego wszyscy powinniśmy zastanowić się, co dalej. Co możemy zmienić w naszym życiu i otoczeniu, aby zminimalizować nasz zły wpływ na środowisko. Zmiany klimatu nie są straszną bajką, tylko rzeczywistością — widzimy je i odczuwamy na własnej skórze, wbrew temu, co uważają niektórzy politycy. Na naszą ekspansywną i wyniszczającą gospodarkę Ziemią składa się zaśmiecanie planety, złe traktowanie zwierząt, trzebienie lasów i usuwanie z przestrzeni publicznej miejsc, które zbliżają nas do natury: drzew, trawników. Za dużo produkujemy, za dużo konsumujemy. 

O tych sprawach należy rozmawiać z dziećmi. Od małego wyrabiać w nich właściwe nawyki, bo wiadomo, że czego się Jaś nie nauczy... Z ogromną pomocą przychodzą nam książki, które nie tylko uwrażliwią dziecko na potrzeby Ziemi i jej mieszkańców, ale i nam dadzą wiele cennych wskazówek.

Książek o ekologii dla dzieci jest mnóstwo. Warto wybierać te naprawdę mądre, ciekawie zilustrowane, pięknie wydane, które nas czegoś nauczą i które będziemy chcieli zachować. Warto i tu wykazać się mądrością i umiarem — nie kupujmy byle jakich książek, to przecież papier. Korzystajmy z bibliotek, które są coraz lepiej wyposażone, z audiobooków i ebooków.

 22 książki na 22 kwietnia, w którym obchodzony jest Dzień Ziemi.

Klimatyczni, Olga Ślepowrońska, ilustracje Weronika Żurowska, Wydawnictwo Tekturka, 2020.

Na Ziemi robi się gorąco — dosłownie i w przenośni — postęp cywilizacyjny doprowadził do tego, że nasza planeta ma się coraz gorzej. Wyższe temperatury, zanieczyszczone powietrze, śmieci zalewające świat… Wyliczać można długo. Co z tym robić? Czy człowiek, sam, jeden, może wpłynąć na cokolwiek? Ta książka o tym właśnie jest. Opowiada o ludziach, dzieciach i dorosłych, którzy nie oglądając się na innych, zaczęli działać na rzecz swojej społeczności i środowiska. Dowiadujemy się o nich od żółwia Tymoteusza, który postanawia przemówić do swoich młodych opiekunów, rodzeństwa Basi i Witka. W opowieściach przenosimy się w różne miejsca na świecie, skąd pochodzą przywoływani przez niego bohaterowie. To książka o zwykłych-niezwykłych z naciskiem na postawy ekologiczne. Sześć rozdziałów i sześć postaci, o których możecie przeczytać nie tylko w tej książce — to, co ci ludzie zrobili, było na tyle istotne i ważne dla innych, że o tym się mówiło — fama poszła w świat, przynosząc im nie tylko popularność, ale też nagrody i stała się inspiracją dla innych. Autorka nazywa ich innowatorami społecznymi. Więcej TU

Zwierzokracja, Ola Woldańska-Płocińska, wyd. Papilon, 2018.

Absolutny must have każdego dziecka, a i dorosły powinien się zapoznać z tą książką. Autorka rzuca snop światła na naszych braci mniejszych, wskazuje ich prawdziwe miejsce na Ziemi - ważne miejsce i rolę, jaką pełnią. Książka uczy empatii, uwrażliwia na sprawy zwierząt i mówi o prawach, jakie ma każda istota. Obyśmy wreszcie to zrozumieli, że nie jesteśmy panami tego świata i zwierząt, a jedynie jego współlokatorami! Mnóstwo tu ciekawostek i informacji podanych na 38 rozkładówkach. doskonałe ilustracje - uwielbiam! 

Śmieciogród, Ola Woldańska-Płocińska, wyd. Papilon, 2019.

Wspaniała książka - kompendium wiedzy, jak żyć, by nie szkodzić planecie. Jak ograniczać produkcję śmieci, bo przecież nie chcemy żyć w śmieciogrodzie! Podobnie jak Zwierzokracja - to absolutnie obowiązkowa książka dla każdego współczesnego dziecka! Kopalnia podpowiedzi i porad, które wszyscy powinniśmy wprowadzić w życie.

Kiedy bociany wróciły do domu, Isabella Tree, il. Alexandra Finkeldey, tłum. Maria Mazurowska, wydawnictwo Świetlik, 2023.

Kolejna książka, która pokazuje, że zmiana może zacząć się na samym dole, od jednej osoby i tą osobą może być dziecko! To ogromna zachęta, żeby zrobić coś na swoim podwórku - po prostu zacząć i wciągnąć do tego innych. Tak jak zrobiła to Beanie, która zapragnęła, aby do jej wioski wróciły bociany. Książka oparta jest na prawdziwych wydarzeniach i znajdziecie tu warszawski wątek! Niedługo więcej na blogu.

Eko song, Justyna Stefańczyk, wyd. Dzika Małpa.

Wyliczanka, smutny głos, informujący o zwierzętach, którym grozi wyginięcie. I najpewniej wyginą, jeśli my — ludzie — czegoś nie zrobimy, by zapobiec tej ekologicznej katastrofie.
Delikatne i lekko, jakby od niechcenia malowane ilustracje (cienka kreska i plamy farby) mają w sobie coś przejmującego. Ilustratorka skupia się na szczególe (te ornamentowe liście czy morskie/oceaniczne fale), to co na pierwszym planie sugestywnie malując jako plamę. Całość utrzymana w ciemnej tonacji, przełamywanej jednym czy dwoma kolorami. Piękno tkwi w minimalizmie i prostocie, dlatego wymowa tej malutkiej książki jest ogromna. Z Ziemi już niebawem może zniknąć wiele zwierząt, nie na drodze ewolucji, tylko przez szkodliwą działalność człowieka. Słonie mogą wyginąć i wieloryby i goryle i morsy i żółwie i motyle i tygrysy i... Lista jest dłuższa, a kończy ją człowiek, triumfalnie zamykając ten żałobny kondukt. Bo człowiek też może wyginąć. Powtarzalność jednej frazy sprawia, że te krótkie zdania zaczynają brzmieć jak pieśń, jak lament. Oryginalny picturebook — inny, przyciągający wzrok i jak każdy song — niosący przesłanie. Więcej TU

Ostatnie drzewo w mieście, Peter Carnavas, wyd. Adamada.

Edward mieszka w mieście, które jest betonową dżunglą. Chłopiec jednak ma swoja oazę -  miejsce, w którym rośnie drzewo. Ostatnie drzewo w mieście. Ta  książka - kiedy drzewa w Polsce masowo stają się ofiarami ludzkiej chciwości i głupoty - może być mocnym komentarzem do zaistniałej sytuacji, ale i smutną perspektywą, jaka przed nami. Czy chcemy takiej przyszłości? Dla siebie, dla naszych dzieci, dla dzieci naszych dzieci? Życia w betonie i smrodzie spalin, w smutku i szarości? Drzewo sprawia, że chłopiec zapomina o wszystkim. Spędza długie godziny na zabawach w zielonej koronie, jest tu szczęśliwy i wolny. Jak wielka musi być jego rozpacz, kiedy pewnego dnia odkrywa, że z jego drzewa pozostał tylko pień? Ci, którym pęka serce na widok zdjęć i relacji ze wszystkich stron Polski, gdzie trwa intensywna wycinka drzew w lasach, parkach, przy ulicach - doskonale go rozumieją...
Wspaniały przekaz i wskazówka dla nas: z jednej gałązki może wyrosnąć coś pięknego. Nadzieja i ratunek. To jedna z książek, którą bardzo lubię.
Więcej TU

Żaba, Katarzyna Przybylska, il. Marta Przybył, wyd. Krytyka Polityczna, 2020.

,Bajka o małej Koo, która z rodziną mieszka przy rzece i zostaje porwana w oko cyklonu, którym jest susza. Kataklizm nadciąga powoli, niepostrzeżenie. Jeszcze można mu zaprzeczać, jeszcze można myśleć, że to minie, że się skończy i będzie jak dawniej. Byle tylko spadł deszcz, czy czasem nie zbiera się już na burzę?

Można czekać, ale nagle jest już za późno i pozostaje tylko dramatyczna ucieczka. Pytanie: dokąd? Czy tam, dalej, za rogiem, za zakolem, za tamtymi drzewami będzie bezpieczniej? Czy kataklizm nie dosięgnie nas swoimi mackami, ale i czy miejscowi będą przychylni przybyszom z daleka? Czy strach i walka o przetrwanie nie sprawi, że to przeciwko nim skierują pretensje, czy to nie na obcych zrzucą winę? To alegoryczna bajka o zmianach, które dzieją się na świecie za sprawą człowieka. Kryzys klimatyczny dotyka wszystkich – zwierząt i ludzi. Czy uda mu się zapobiec?

Opowieść niesie nie tylko strach, ale i nadzieję. Jeszcze nie jest za późno, Nie bądźmy egoistyczną żabą, nie jesteśmy tu sami, a po nas przyjdą następni, nie odbierajmy im prawa do życia tu, na Ziemi. Obudźmy się, póki jeszcze można coś zrobić. Potrzebne są zmiany systemowe, odgórne. Więcej TU

Wielka księga zabaw. Ratujmy Ziemię, Gaëlle Bouttier-Guérive, il. Gwé, tłum. Maciej Falski,
wyd. Edukacyjny Egmont.

To kompendium wiedzy, jak na co dzień funkcjonować w sposób przyjazny środowisku. Czego nie robić, a jeśli robić to jak, żeby nie szkodzić ziemi, zwierzętom (nie tylko wielorybom) i roślinom. W łazience, kuchni, w domu, na zakupach i w ogródku. I jak segregować śmieci, jak oszczędzać energię, jak sensownie kupować (zdrowo i bezpiecznie dla środowiska), jakich wyborów dokonywać przy sklepowych półkach. Kolorowe, interaktywne strony i dużo informacji podanych w taki sposób, że zostają w głowie. Otwierane okienka, wysuwane elementy, koła, kosze do segregacji śmieci z otwieranymi klapami. 
Plus 9 gier i zabaw, quizy, zgadywanki, wycinane pionki do gry planszowej. A ta planszowa gra ekologiczna z pionkami (zagrożonymi zwierzętami do wycięcia) jest po prostu świetna — cudownie buduje świadomość ekologiczną, przypomina o ważnych sprawach, w ciekawy sposób i bez nudy. Nic tylko grać! Świetna książka i bardzo potrzebna. Może też być inspiracją do ciekawych warsztatów z dzieciakami i zabaw w domu. Więcej TU

Basia i śmieci, Zofia Stanecka, il. Marianna Oklejak, wyd. Egmont.

Książka w lekki i bliski dziecku sposób wprowadza w temat świadomego życia w duchu eko, codziennej uwagi w dokonywaniu prozaicznych wyborów — w sklepie spożywczym czy zabawkowym, i zastanowieniu się, czy te rzeczy, które gromadzimy, są nam niezbędne i jak wpływają na środowisko. Plastikowe zabawki (plastik, plastik!), słomki, opakowania po żelkach i słodyczach, ta wszechobecna folia. Basia po wyjściu z przedszkola zaczyna rozmowę, prawdopodobnie nauczycielka rozmawiała z dziećmi o śmieciach i kosztach, jakie ponoszą zwierzęta, temat nie daje jej spokoju... Więcej TU

Wangari Maathai - kobieta, która posadziła miliony drzew, Franck Prévot, ilustracje: Aurélia Fronty, tłum. Katarzyna Skalska, wyd. Zakamarki, 2023.

„Drzewa, które posadziła Wangari Maathai, nadal rosną. To tak, jakby ona sama też żyła” Tym zdaniem zaczyna się książka o niezwykłej afrykańskiej kobiecie, mamie Miti — matce drzew, jak nazywali ją ludzie. To książka o niezwykłej kobiecie, która zrobiła coś niezwykłego - zaczęła sadzić drzewa tam, gdzie je wycinano, a inne kobiety poszły za jej przykładem. Jak coś robimy z pasją i przekonaniem, jesteśmy w stanie poruszyć świat, mała oddolna inicjatywa może nabrać siły, której nic nie zatrzyma! Przepiękna książka! Więcej TU

 

Leśna sprawa, Tomasz Kędra, il. Gabriela Gorączko, wyd. Wolno, 2020.

Skonfliktowane grupy zwierząt, podziały, wojny. Wreszcie wspólny wróg, zagrażający ich jestestwu i walka ramię w ramię, albo wspólne działanie w ważnej sprawie. Zwierzęta od pokoleń żyją w niezgodzie, a toczone między nimi regularnie walki wpisały się dawno w porządek ich życia, choć tak naprawdę nikt już nie wie, z czego wzięły swój początek. Dlaczego muszą stawać przeciwko sobie i walczyć? Bo tak zawsze było?

Informacja, że do Szpiczastego Lasu zbliża się wróg-człowiek, który chce pozyskiwać borsuczy smalec, a w bobrzych żeremiach szukać skarbów, stawia zwierzynę leśną w stan gotowości. I borsuki i bobry zdają sobie sprawę, że w pojedynkę nie dadzą rady stawić czoła ludzkim maszynom i wygrać. Razem — ramię w ramię — mają na to szanse. Strach przed klęską bierze górę — wodzowie jednoczą siły i jak łatwo można się domyślić, dają ludziom popalić... Prosta fabuła, czytelny przekaz i ważny, bo stale aktualny temat. Świetne ilustracje! Więcej TU

Ten i tamten las, Magdalena Tulli, il. Alicja Rosé wyd. Wilk&Król, 2017.

Pełnokrwiste postaci, mocne dialogi, wartka akcja. Bohaterowie przekonujący, świetnie scharakteryzowani. A temat ważny, dotykający nas wszystkich  - literacka fikcja wychodzi poza strony książki. Niepokoje i podziały w społeczeństwie oraz nagminne wycinki drzew w najwspanialszych polskich lasach sprawiają, że wgryzamy się w baśń jeszcze bardziej, jeszcze głębiej. Dotyka nas ona bezpośrednio, personalnie. Las i jego mieszkańcy. Spryciula łasica, dzik - toporny i nieokrzesany, puchacz przekonany o swojej nieomylności, nieco zalęknione i traktowane przez wszystkich z góry zające, króliczka Zuzanna, uciekinierka z innego świata - króliczej fermy. I jeszcze szympans z cyrku i koteczka z leśniczówki. I niebezpieczny i podstępny wilk, i bezbronne sarny...  Pełen przekrój charakterów.  Ci którzy najgłośniej krzyczą, w sytuacjach podbramkowych dają nogę, a ci co na co dzień drżą jak osika, okazują się małymi bohaterami...

Zwierzęta co i rusz stawiane są w nowych dla siebie sytuacjach: w ich lesie pojawiają się obcy, z zewnątrz, którzy burzą codzienny rytm ich życia, sprawiają, że na nową muszą się określić, opowiedzieć. Książka pełna jest symboli i odniesień do realności. I jakoś tak te zwierzęta i ten las bardzo przypominają nas samych.

I nagle my stajemy się nimi.

A zakończenie jest początkiem. 

Więcej TU

Dziwolągi,  Cristóbal León, Cristina Sitja Rubio, il. Cristina Sitja Rubio, wyd. Dwie Siostry, 2017.

Ludzie to dziwne stworzenia. Potrafią odciągnąć uwagę, oszukać, wykorzystać i ograbić. Zwierzęta czują się zaskoczone, to co było ich światem zniknęło. Wycięto drzewa, które były ich domem  i wywieziono, żeby stawiać inne domy i komu innemu. Nie można tak robić. 
Gdzie zwierzęta schronią się przed deszczem i słońcem? Co będą jeść? Próbują jakoś się urządzić na nowo, ściągają znalezione w lesie rzeczy (wszystko to, co człowiek tu wyrzuca - wstyd, człowieku!), ale ciągle jest nie tak... Jednak nie poddały się i znalazły więc inny sposób... 
A dziwolągi w końcu zrozumiały.

Uratuj mnie!, Kreacja i ilustracje: Patrick George, wyd. Bajka, 2017.

Książka obrazkowa, w której pada mało słów i to na sam koniec. Nie trzeba ich wiele. Tu mówią obrazy. Te obrazy do co wrażliwszych wręcz krzyczą! Między kartkami są foliowe przekładki. Po prawej stronie obrazek, przedstawiający to, jak człowiek traktuje zwierzę, po lewej to samo zwierzę w jego naturalnym środowisku. Pani w etoli z lisa czy lis śpiący w lesie, niedźwiedź w klatce za kratami czy siedzący obok swojego młodego gdzieś w górach, słoń występujący w cyrku czy wędrujący przez afrykańską sawannę - gdzie im lepiej, gdzie powinny być i żyć?

Człowiek jaki jest, każdy widzi, Marzena Matuszak, il. Grażyna Rigall,, wyd. Dwie Siostry, 2017.

Jak postrzegają nas zwierzęta? Wybierzcie się w Himalaje, do miejsca, w którym nigdy nie stanęła stopa człowieka, a gdzie swój hotel ma rodzina Yetich. Klientami są zwierzaki z całego świata  -wciągnięte do rozmowy przez córkę gospodarzy, pannę Yeti, opowiadają o człowieku. Każde z nich ma inne doświadczenia związane z człowiekiem, częściej negatywne niż pozytywne. I na co innego zwraca uwagę, co innego widzi. Jak nas widzą zwierzęta, jak postrzegają nasze zachowanie, reakcje. Jacy w ich oczach jesteśmy? Pouczająca to lektura, dobrze z dystansu zobaczyć siebie. 

Więcej TU

Mała świnka, Akumal Ramachander, il. Stasys Eidrigevicius, Wydawnictwo Tenten, 1993.

Akumal Ramachander to znany hinduski intelektualista, filozof i wegetarianin. „Mała świnka" to jego pierwsza książka napisana dla dzieci. To trudna lektura dla dzieci, dlatego tym bardziej warto po nią sięgnąć. Trudne też są ilustracje. Jednak dobrze pokazywać dziecku to, co w odbiorze nie jest proste, co zaskakuje, burzy ład. W taki sposób wychowuje się świadomego odbiorcę i czytelnika. Warto też przygotować się na podchwytliwe pytania, które mogą stać się okazją do zastanowienia nad ważnymi kwestiami. I absolutnie nie walczmy z dzieckiem, jeśli odmówi zjedzenia kotleta.

Więcej TU

Psia kupa, Kwon Jeong-saeng, il. Jeong Seung-gak, Wydawnictwo Kwiaty Orientu, 2012.

Psia kupa jest niezwykła - zwraca uwagę na procesy fizjologiczne i ekologię, ale przede wszystkim skłania do przemyśleń (i rodziców i dzieci). Jak pisze w posłowiu Lee Seung Yong (nauczyciel jogi i ekolog), pozwala odnaleźć drogę do nadziei. Te górnolotne słowa, w zestawieniu z tytułem książki, wydają się być przesadzone, jednak po zetknięciu się z książką, nie będziecie tak myśleli. 

Wszystko jest potrzebne, każdy ma swoje miejsce na ziemi i cel. Nawet kupa. Książka Psia kupa może stać się wstępem do filozoficznych rozważań z dzieckiem na temat sensu istnienia, celowości, poświęceniu, dzieleniu się sobą i równowadze w świecie. A także... o umieraniu i odradzaniu, życiu i śmierci. Więcej TU

DRZEWA, Piotr Socha, tekst Wojciech Grajkowski, wyd. Dwie Siostry, 2018.

"To, z czym spotykamy się na co dzień, zazwyczaj nam powszednieje. Przywykliśmy do widoku drzew i używania wykonanych z nich przedmiotów, przez co często nie dostrzegamy piękna tych roślin i nawet nie podejrzewamy, jak mogą być fascynujące i ile im zawdzięczamy. Może czas odkryć drzewa na nowo?"
Atlas, kalendarium, encyklopedia dendrologiczna, ale też lektura uchylająca drzwi do wierzeń ludowych i mitów, pokazująca drzewa na tle religii, kultury, sztuki i tego, co je otacza. Autorzy nie zapomnieli też o ich funkcji użytkowej. Każda rozkładówka to majstersztyk - na każdej dominuje ilustracja, tekst zawsze zajmuje 1/6 strony. Ilustracje przyciągają wzrok rozmachem, kolorem, interpretacją tematu, tekst - zawsze pełen ciekawostek - rozwija temat, dopowiada go. Więcej TU

Ostatnie drzewo na Ziemi, Małgorzata Kur, ilustracje Magdalena Starzyńska, wyd. Ezop.

Siedzi mi w głowie ta książka i wizja świata, ku któremu nieuchronnie zmierzamy. Jesteście w stanie wyobrazić sobie Ziemię bez jednego - J-E-D-N-E-G-O - drzewa? Mnie przychodzi to z trudem, nie chcę takiego świata, nie zgadzam się, dlatego tak mnie bolą wycinki lasów na prawo i lewo, betonowanie miast, usuwanie przydrożnych drzew i rugowanie ich z osiedli, placów zabaw... Bo zagrażają bezpieczeństwu, bo uczulają, bo liście trzeba sprzątać, bo trzeba wybudować kolejne budynki i zabetonować kolejne skwery, bo na drewnie sporo można zarobić... Więcej TU

Uciekaj, Tariko!, Joanna Rajch (obecnie wydaje książki pod nazwiskiem Piotrowska), fotografie Dariusz Piotrowski, Apteka Wirtualna, 2014.

Mocny temat i zupełnie u nas pomijany - doświadczenia przeprowadzane na zwierzętach. Joanna Rajch prowadzi historię, dziejącą się na Mauritiusie, sprawnie i bardzo plastycznie. A przy okazji daje do myślenia i zmusza do zmierzenia się z problemem doświadczeń na zwierzętach i odpowiedzi na pytanie, co możemy zrobić, żeby nie uczestniczyć w tym procederze? Bo coś możemy. Więcej TU

Opowieść o Czerwonej Ziemi, Joanna Rajch (obecnie wydaje książki pod nazwiskiem Piotrowska), Wirtualna Apteka, 2014.

Afryka i kłusownictwo. Polowanie na słonie dla kłów. I piękna, wzruszająca opowieść o mądrości tych wielkich zwierząt i małym chłopcu Ozim, którego uratowały. Więcej TU.

To pestka! czyli ogrodnictwo dla dzieci, Kirsten Bradley, tłum. Adam Pluszka, oprac. graf. Aitch,

Wydawnictwo Kropka, 2021.

To książka-działanie. Dużo, naprawdę wiele tu pomysłów na pracę w terenie, czyli aktywne tworzenie zielonego zakątka w domu i na balkonie. A dzieciaki to uwielbiają! Raz, że robimy coś wspólnie, od podstaw, dwa: fajnie się obserwuje, co dzieje się później, satysfakcja i radość gwarantowane. Z tą książką zrobicie hotelik dla owadów i doniczki według własnego projektu, posadzicie zioła, będziecie uprawiać warzywa i robić kule nasienne, wyhodujecie drzewo z pestki i stworzycie ogród w słoiku, kokedama nie będzie tajemnicą, podobnie jak wirnik wiatrowy, którego obserwacja umili wam niejeden letni wieczór! A karmnik dla ptaków? Dacie radę! Więcej TU