Beskid bez kitu. Zima, Maria Strzelecka

 

Powolutku wchodziłam w tę książkę, bo czyta się ją tak, jak delektuje się pysznym deserem. Z namysłem, rozsmakowując się w każdym słowie. Myśl o wieczorze, bo wtedy mam czas na czytanie, sprawiała mi radość. A widok ostatnich stron wywołał żal, że to już koniec.

To magiczna baśń o świecie, którego już nie ma, a który autorka tak pięknie nam utkała ze słów, zimowych krajobrazów, emocji i uczuć. Jest w tej książce łagodność i spokój. Czuć zimową ciszę, przerywaną chrzęstem śniegu pod butami, czy pohukiwaniem puszczyka... Jest tu otulająca zwierzęta i ludzi życzliwość autorki, która zaprasza nas na łemkowszczyznę i pokazuje nieistniejący już świat. Tego świata nie ma, ale czytając — jesteśmy w nim, wierzymy mu. I mam wrażenie, że nie tylko ja, nieprzepadająca za zimą, poczułam do takiej zimy tęsknotę.

Beskid bez kitu. Zima

Łemkowszczyzna początku XX wieku. Proste i trudne życie w górach, przepełnione pracą fizyczną. Surowość otulona kołderką białego jak puch śniegu. Maria Strzelecka z czułością pochyla się nad zwierzętami, dla których zima jest szczególnie ciężkim czasem, bo muszą zapewnić sobie dużo jedzenia, dającego energię i pozwalającego dotrwać im do rana. Te maleńkie ptaszki, te gryzonie w podziemnych korytarzach — tętniące życie pod śniegiem i w konarach drzew. Zwierzęta są pięknymi i dzielnymi bohaterami tej historii. Podobnie jak ludzie, żyjący w zgodzie z rytmem natury, tym kalendarzem następujących po sobie zdarzeń — pracy dostosowanej do zmieniających się pór roku i towarzyszących im obrzędów. Bardzo naturalnie w książce przeplatają się wątki z wplecionymi w nie etnograficznymi ciekawostkami. Wszystko jest idealnie wyważone — nie przygniata nas natłok słów, których znaczeń już nie rozumiemy (wszystkie archaizmy są wyjaśnione pod tekstem), ani wykonywanych czynności. Rozumiemy ten świat, wierzymy mu i go akceptujemy. Poznajemy domostwo: chyżę, meble, ubrania, narzędzia i przedmioty codziennego użytku. Czujemy zapach jedzenia mieszający się z zapachami obory, bo zwierzęta mieszkają w części domu — aby zimą nie trzeba było z niego wychodzić. Zimą z domu wychodzi się jedynie do studni po wodę.

Bohaterkami tej części są dziewczynki. Dwie siostry, Paraska i Nastka, oraz starsza nieco od nich Tekla (Tekla w pierwszej części Beskidu jest babcią bohaterki, w Zimie cofamy się czasie — autorka przywołuje zdarzenia sprzed kilkudziesięciu lat). Ojciec dziewczynek jest kamieniarzem i tuż przed świętami, po przyjściu na świat jego syna Mikołaja, postanawia jechać do kamieniołomu po kamień na krzyż dziękczynny. Długo nie wraca, a córki wraz z mamą, opiekującą się dopiero co narodzonym dzieckiem, z niepokojem na niego czekają, starając się zająć czymś ręce i głowy.
Opowieść delikatnie się rozwija, wolno płynie — tempa nabiera w momencie powrotu Sywana, konia kamieniarza. Idącego przez wieś samotnego konia widzą ludzie zebrani w cerkwi, dziewczynki też tam są. Wiadomo już, że coś się stało. Może koń uciekł, a może wydarzyło się coś złego kamieniarzowi?

Paraska i Nastka żarliwie się modlą, prosząc o pomoc. Te prośby słyszy 14-letnia Tekla, córka popa, która marzy o prawdziwej wyprawie i o tym, be wreszcie coś się działo, chce podróżować i poznawać świat i przeżywać prawdziwe przygody! Ma dla dziewczyn propozycję, na którą dziewczynki przystają. Pomysł Tekli jest ryzykowny, nieodpowiedzialny i bardzo niebezpieczny. Jednak miłość do ojca łamie wszelkie opory i strachy — Nastka i Paraska nie zastanawiają się długo. Wszystkie trzy, nie mówiąc nikomu, wyruszają w góry. W góry zimą! W las, w którym żyją wilki i różne licha, gdzie jest zimno, ślisko i na każdym kroku maksymalnie niebezpiecznie dla ludzi, nie mówiąc o dzieciach! Jak dziewczynki sobie poradzą? Jak przetrwają noc, w czasie której każda minuta nie ma końca, gdzie w ciemności czuć obecność zwierząt, a wyobraźnia podpowiada, że tam, w tej czerni mogą czaić się i demony. Ta noc w lesie, przy rozpalonym ognisku, jest jak przejście, stanie twarzą w twarz z własną słabością i strachem. Tyle o sobie wiemy, na ile nas sprawdzono. Dziewczyny dały radę, a do tego otrzymały pomoc od kogoś, kogo wcześniej bardzo się bały... a co było dalej, nie powiem, warto przeczytać. Dowiecie się, kim była bosorka i jak na łemkowszczyźnie wyglądała welyja, co robią przebierańcy...


Historię pięknie uzupełniają ilustracje powstałe techniką drzeworytu. O tym, dlaczego Maria Strzelecka zdecydowała się na drzeworyt, można przeczytać TU. Te obrazy są zachwycające, mają w sobie niezwykłą szlachetność i dostojność, bo taka też wydaje się być zima w Beskidzie Niskim. Bardzo zachęcam do przeczytania tej książki i smakowania zimowych ilustracji. To przepięknie napisana i zobrazowana, pełna magii, opowieść, która rozgrzeje nas nie tylko zimą. Ja już czekam na Wiosnę!

Tu o spotkaniu z Marią Strzelecką w Najlepszej Księgarni, luty 2023.

Beskid bez kitu. Zima,
Maria Strzelecka,
wyd. Libra Pl, 2022,
stron 128,
oprawa twarda,
format 20 cm x 26 cm,
cena 59,90 zł,
wiek: 7+